گریه نوزادان

گریه نوزادان و کودکان حین خونگیری: تأثیرات پنهان بر نتایج آزمایشگاهی
خونگیری یکی از متداول‌ترین اقدامات تشخیصی در پزشکی کودکان است، اما اغلب با اضطراب و گریه شدید نونهالان همراه می‌شود. این واکنش طبیعی، فراتر از یک تجربه ناخوشایند کوتاه‌مدت، می‌تواند به طور موقت فیزیولوژی بدن کودک را تغییر داده و بر دقت برخی از مهم‌ترین پارامترهای آزمایش خون، از جمله شمارش گلبول‌های سفید (WBC)، سطح کورتیزول و فاکتورهای مرتبط با آهن، تأثیر بگذارد. درک این تغییرات برای تفسیر صحیح نتایج آزمایش و جلوگیری از تشخیص‌های نادرست یا اقدامات درمانی غیرضروری، حیاتی است.
این مقاله بر اساس منابع معتبر علمی، به بررسی تأثیرات گریه و استرس ناشی از خونگیری بر سه پارامتر کلیدی در آزمایش خون کودکان می‌پردازد.
افزایش کاذب گلبول‌های سفید (لکوسیتوز استرسی)
یکی از شناخته‌شده‌ترین تأثیرات گریه شدید و تقلا در حین خونگیری، افزایش موقتی تعداد گلبول‌های سفید خون است. این پدیده که به آن لکوسیتوز استرسی (Stress Leukocytosis) گفته می‌شود، یک پاسخ فیزیولوژیک به استرس حاد است و نباید با عفونت اشتباه گرفته شود.

مکانیزم تأثیر:
در حالت عادی، بخش قابل توجهی از گلبول‌های سفید، به‌ویژه نوتروفیل‌ها، در حاشیه عروق خونی قرار دارند و به دیواره رگ‌ها چسبیده‌اند (Marginal Pool). استرس فیزیکی و عاطفی ناشی از گریه و بی‌قراری، باعث ترشح هورمون‌های استرس مانند آدرنالین (اپی‌نفرین) می‌شود. این هورمون‌ها باعث جدا شدن گلبول‌های سفید حاشیه‌ای و ورود سریع آن‌ها به جریان اصلی خون (Circulating Pool) می‌شوند. در نتیجه، شمارش کلی گلبول‌های سفید در نمونه خون به‌طور کاذب بالا می‌رود.
اهمیت بالینی:
افزایش تعداد WBC یکی از شاخص‌های اصلی وجود عفونت در بدن است. اگر نمونه‌گیری از کودکی که به شدت گریه می‌کند انجام شود، نتیجه ممکن است به اشتباه نشان‌دهنده یک عفونت باکتریایی باشد و منجر به نگرانی والدین و تجویز غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها شود. در برخی مطالعات، افزایش تعداد گلبول‌های سفید به دنبال گریه شدید تا ۴۰٪ نیز گزارش شده است. همچنین، گاهی این پدیده با "شیفت به چپ" (Left Shift) همراه است که به معنای افزایش تعداد نوتروفیل‌های نابالغ در خون است و این نیز می‌تواند تفسیر را به سمت عفونت سوق دهد.
توصیه: در صورتی که کودک در حین خونگیری بسیار بی‌قرار بوده است، ذکر این موضوع در برگه آزمایش توسط نمونه‌گیر و اطلاع آن به پزشک معالج، برای تفسیر صحیح نتیجه ضروری است. در موارد شک، ممکن است پزشک تکرار آزمایش در شرایط آرام‌تر را توصیه کند.
جهش سطح هورمون استرس: کورتیزول
کورتیزول، که به عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود، در پاسخ به فشارهای جسمی و روانی توسط غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود. درد و ترس ناشی از خونگیری، محرک‌های قدرتمندی برای افزایش سطح این هورمون هستند.

مکانیزم تأثیر:
استرس حاد، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (HPA) را فعال می‌کند. این فعال‌سازی منجر به ترشح هورمونی به نام ACTH از غده هیپوفیز می‌شود که به نوبه خود، غدد فوق کلیوی را برای تولید و آزادسازی کورتیزول تحریک می‌کند. گریه و اضطراب شدید می‌تواند در عرض چند دقیقه سطح کورتیزول خون را به میزان قابل توجهی بالا ببرد.
اهمیت بالینی:
اندازه‌گیری سطح کورتیزول برای تشخیص و مدیریت بیماری‌های مختلفی مانند نارسایی غده فوق کلیوی (بیماری آدیسون) یا تولید بیش از حد آن (سندرم کوشینگ) کاربرد دارد. نمونه‌گیری در حین استرس و گریه کودک، نتیجه‌ای بالاتر از حد واقعی را نشان خواهد داد که می‌تواند منجر به ارزیابی‌های تشخیصی غیرضروری و پیچیده برای رد کردن بیماری‌های زمینه‌ای شود. از آنجایی که سطح کورتیزول در طول روز نیز متغیر است (بالاترین سطح در صبح و کمترین در شب)، استرس ناشی از خونگیری یک عامل مداخله‌گر مهم محسوب می‌شود.

تأثیرات احتمالی بر پارامترهای آهن خون
تأثیر مستقیم و حاد گریه بر فاکتورهای پروفایل آهن (مانند سطح آهن سرم، فریتین و ترانسفرین) کمتر از دو مورد قبل مورد مطالعه قرار گرفته و شواهد مستقیم در این زمینه محدود است. با این حال، ارتباطی غیرمستقیم از طریق مسیرهای التهابی و استرس وجود دارد.
مکانیزم تأثیر:
استرس شدید می‌تواند یک پاسخ التهابی خفیف و کوتاه‌مدت در بدن ایجاد کند. در شرایط التهابی، بدن هورمونی به نام هپسیدین (Hepcidin) را از کبد آزاد می‌کند. هپسیدین تنظیم‌کننده اصلی متابولیسم آهن در بدن است و عملکرد آن کاهش دسترسی به آهن در جریان خون است. این کار را از طریق مهار جذب آهن در روده و جلوگیری از آزادسازی آهن از ذخایر بدن (مانند ماکروفاژها) انجام می‌دهد.
اهمیت بالینی:
اگرچه تأثیر یک دوره کوتاه گریه بر سطح آهن احتمالاً چشمگیر نیست، اما استرس مزمن یا التهاب حاد می‌تواند سطح آهن سرم را به طور موقت کاهش دهد و در مقابل، سطح فریتین (که یک پروتئین فاز حاد است) را افزایش دهد. این تغییرات می‌توانند تصویر واقعی وضعیت آهن بدن کودک را مخدوش کرده و تشخیص کم‌خونی فقر آهن را دشوارتر سازند. بنابراین، در حالی که گریه کوتاه‌مدت ممکن است تأثیر حداقلی داشته باشد، استرس قابل توجه و طولانی‌مدت در زمان خونگیری می‌تواند به طور بالقوه بر این پارامترها تأثیرگذار باشد.

راهکارهای کاهش استرس و افزایش دقت آزمایش
برای به حداقل رساندن تأثیر گریه بر نتایج آزمایش، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:
آماده‌سازی کودک: توضیح دادن فرآیند به زبان ساده برای کودکان بزرگتر.
استفاده از کرم‌های بی‌حسی موضعی: مانند کرم لیدوکائین، که می‌تواند درد ناشی از ورود سوزن را کاهش دهد.
تکنیک‌های پرت کردن حواس: استفاده از اسباب‌بازی، کتاب، حباب‌ساز یا تماشای کارتون در حین خونگیری.
حضور و آرامش والدین: در آغوش گرفتن کودک و صحبت کردن آرام با او می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
مهارت نمونه‌گیر: مراجعه به آزمایشگاه‌هایی با پرسنل مجرب در زمینه خونگیری از کودکان اهمیت بالایی دارد.
دادن مایعات شیرین: در نوزادان، دادن چند قطره محلول آب قند یا شیر مادر قبل و حین نمونه‌گیری می‌تواند اثر تسکین‌دهنده داشته باشد.
نتیجه‌گیری
گریه و استرس در نوزادان و کودکان طی فرآیند خونگیری، پدیده‌هایی فراتر از یک واکنش عاطفی ساده هستند و می‌توانند به تغییرات فیزیولوژیک قابل اندازه‌گیری، به‌ویژه افزایش گلبول‌های سفید و کورتیزول، منجر شوند. آگاهی والدین، نمونه‌گیران و پزشکان از این "تداخلات پیش آزمایشگاهی" برای تفسیر دقیق نتایج و جلوگیری از تشخیص‌ها و درمان‌های نادرست ضروری است. فراهم آوردن محیطی آرام و استفاده از تکنیک‌های کاهش درد و اضطراب، نه تنها تجربه‌ای بهتر برای کودک رقم می‌زند، بلکه به صحت و اعتبار نتایج آزمایشگاهی نیز کمک شایانی می‌کند.

منابع علمی معتبر مقاله
:PubMed Central (PMC) - National Library of Medicine
عنوان مقاله: "Pitfalls in the interpretation of leukocyte counts of newborn infants"
لینک: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/495565
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2647362

:PubMed Central (PMC) - National Library of Medicine
عنوان مقاله: "The Interaction between Psychological Stress and Iron Status on Early-Life Neurodevelopmental Outcomes"
لینک: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10490173/