نقش هورمون تستوسترون در مردان و زنان

نقش هورمون تستوسترون در مردان و زنان

تستوسترون، که اغلب به عنوان هورمون «مردانه» شناخته می‌شود، نقشی حیاتی در سلامت هر دو جنس ایفا می‌کند. این هورمون استروئیدی نه تنها مسئول ویژگی‌های مردانه است، بلکه در تنظیم عملکرد جنسی، توده عضلانی، استحکام استخوان‌ها و حتی خلق‌وخو در زنان نیز تأثیرگذار است. با این حال، تعادل در میزان این هورمون کلیدی است و افزایش یا کاهش آن می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی در مردان و زنان شود.
در این مقاله جامع که با استناد به منابع علمی معتبر تهیه شده است، به بررسی دقیق هورمون تستوسترون، عملکرد آن و مشکلاتی که عدم تعادل آن در بدن ایجاد می‌کند، می‌پردازیم.

📌جهت انجام این آزمایش نیاز به ناشتایی نبوده و در هر زمان که به آزمایشگاه مهرآگین مراجعه نمایید ، قابل انجام است .
📌در صورت مصرف هرگونه داروی هورمونی ، همکاران آزمایشگاه را مطلع نمایید .
                                             
🔸تستوسترون چیست و چه وظایفی دارد؟
تستوسترون اصلی‌ترین هورمون جنسی مردانه (آندروژن) است که عمدتاً در بیضه‌ها (در مردان) تولید می‌شود. تخمدان‌ها (در زنان) و غدد فوق کلیوی (در هر دو جنس) نیز مقادیر کمتری از این هورمون را تولید می‌کنند. تولید تستوسترون توسط یک سیستم پیچیده بازخورد بین مغز (هیپوتالاموس و غده هیپوفیز) و غدد جنسی کنترل می‌شود.

مهم‌ترین وظایف تستوسترون در بدن عبارتند از:
در مردان:
رشد اندام‌های تناسلی در دوره جنینی
ایجاد صفات ثانویه جنسی در دوران بلوغ (رشد موی صورت و بدن، بم شدن صدا، افزایش توده عضلانی)
تولید اسپرم و حفظ باروری
تنظیم میل جنسی (لیبیدو)
حفظ تراکم استخوان و توده عضلانی
تولید گلبول‌های قرمز خون
تأثیر بر توزیع چربی در بدن
در زنان:
حفظ سلامت استخوان‌ها
افزایش میل جنسی
کمک به عملکرد شناختی و حفظ خلق‌وخوی پایدار
حفظ توده عضلانی
سطح نرمال تستوسترون در خون بسته به سن و جنسیت متفاوت است. به طور کلی، مردان بزرگسال سطح تستوسترون بسیار بالاتری نسبت به زنان بزرگسال دارند.
محدوده نرمال در مردان: تقریباً ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL)
محدوده نرمال در زنان: تقریباً ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL)
(منبع: Mayo Clinic, Cleveland Clinic)
کاهش تستوسترون (هیپوگنادیسم) در مردان
کاهش سطح تستوسترون در مردان که به آن هیپوگنادیسم نیز گفته می‌شود، می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله افزایش سن (آندروپوز یا "یائسگی مردانه")، آسیب به بیضه‌ها، بیماری‌های مزمن (مانند دیابت نوع ۲ و چاقی)، اختلالات غده هیپوفیز، و مصرف برخی داروها رخ دهد.

🔸علائم و مشکلات ناشی از کاهش تستوسترون در مردان:
مشکلات جنسی:
کاهش شدید میل جنسی (لیبیدو)
اختلال نعوظ (ناتوانی در دستیابی یا حفظ نعوظ)
کاهش تعداد اسپرم و ناباروری
کوچک شدن بیضه‌ها
تغییرات فیزیکی:
کاهش توده عضلانی و قدرت بدنی
افزایش چربی بدن، به ویژه در ناحیه شکم
کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان
ریزش موهای بدن و صورت
بزرگ شدن سینه‌ها (ژنیکوماستی)
احساس خستگی و کمبود انرژی مداوم
تغییرات خلقی و روانی:
افسردگی، تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی
کاهش انگیزه و اعتماد به نفس
مشکل در تمرکز و حافظه
اختلالات خواب
(منبع: Urology Care Foundation, National Institutes of Health - NCBI)

🔸افزایش تستوسترون در مردان:

افزایش سطح تستوسترون به صورت طبیعی در مردان نادر است و معمولاً ناشی از عوامل خارجی مانند سوءمصرف استروئیدهای آنابولیک، تومورهای بیضه یا غدد فوق کلیوی است.

علائم و مشکلات ناشی از افزایش تستوسترون در مردان:
آکنه و پوست چرب
رفتارهای پرخاشگرانه، تهاجمی و ریسک‌پذیر
افزایش بیش از حد میل جنسی
کاهش تعداد اسپرم و ناباروری (استفاده از استروئیدها می‌تواند تولید طبیعی هورمون را متوقف کند)
بزرگ شدن پروستات و مشکلات ادراری
افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و فشار خون بالا
آسیب به کبد
طاسی با الگوی مردانه
(منبع: Healthline, Medical News Today)

🔸افزایش تستوسترون (هایپرآندروژنیسم) در زنان
افزایش سطح آندروژن‌ها، به ویژه تستوسترون، در زنان یک وضعیت شایع‌تر است و می‌تواند مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. شایع‌ترین علت آن سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است. علل دیگر شامل تومورهای تخمدان یا غدد فوق کلیوی و هایپرپلازی مادرزادی آدرنال است.

🔸علائم و مشکلات ناشی از افزایش تستوسترون در زنان:
تغییرات فیزیکی (ویریلیزاسیون):
هیرسوتیسم: رشد موهای زائد با الگوی مردانه (در صورت، سینه، پشت و شکم)
آکنه شدید و پوست چرب
ریزش مو با الگوی مردانه (طاسی در ناحیه شقیقه و فرق سر)
بم شدن و کلفتی صدا
افزایش توده عضلانی و کاهش اندازه سینه‌ها
بزرگ شدن کلیتوریس
مشکلات قاعدگی و باروری:
نامنظم شدن یا قطع کامل چرخه‌های قاعدگی (اولیگومنوره یا آمنوره)
ناباروری به دلیل عدم تخمک‌گذاری
مشکلات متابولیک:
افزایش وزن و چاقی، به خصوص در ناحیه شکم
مقاومت به انسولین و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
(منبع: Cleveland Clinic, Endocrine Society)

🔸کاهش تستوسترون در زنان
نقش و اهمیت کاهش تستوسترون در زنان هنوز موضوع بحث و تحقیق در جوامع پزشکی است، اما شواهد نشان می‌دهد که کاهش آن می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. سطح تستوسترون در زنان به طور طبیعی با افزایش سن، به ویژه پس از یائسگی و یا به دلیل برداشتن تخمدان‌ها و مشکلات غدد فوق کلیوی، کاهش می‌یابد.

علائم و مشکلات احتمالی ناشی از کاهش تستوسترون در زنان:
کاهش میل و رضایت جنسی (شایع‌ترین علامت)
خستگی مزمن، بی‌حالی و کمبود انرژی
ضعف عضلانی
احساس افسردگی و نوسانات خلقی
خشکی واژن
اختلالات خواب
تشخیص این وضعیت به دلیل غیراختصاصی بودن علائم (که می‌تواند با شرایط دیگری مانند افسردگی یا مشکلات تیروئید همپوشانی داشته باشد) دشوار است و نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارد.
(منبع: Medical News Today, Verywell Health)

📌نتیجه‌گیری
تستوسترون هورمونی قدرتمند است که حفظ تعادل آن برای سلامت جسمی، جنسی و روانی در هر دو جنس ضروری است. هرگونه علامت نگران‌کننده مبنی بر افزایش یا کاهش این هورمون باید جدی گرفته شود. مراجعه به پزشک متخصص غدد (اندوکرینولوژیست) برای انجام آزمایش خون و تشخیص دقیق علت مشکل، اولین و مهم‌ترین قدم برای مدیریت و درمان این اختلالات هورمونی است. درمان‌های موجود می‌توانند به بازگرداندن تعادل هورمونی و بهبود کیفیت زندگی کمک شایانی کنند.